Το μνημειακό με τη μικρογραφία στη σύγχρονη δημιουργία.
Μία ενδιαφέρουσα «συνεύρεση».
Η σχέση μου με την Μάνη και ειδικότερα με την ιδιαίτερη Καρδαμύλη χρονολογείται από το 2006, όταν δώδεκα σύγχρονοι καλλιτέχνες με κάλεσαν να αναλάβω την επιμέλεια της έκθεσης, που σκέφτηκαν να πραγματοποιήσουν στο παλιό Δημοτικό Σχολείο της Καρδαμύλης. Η έκθεση με τίτλο «Αντίστροφη επιλογή» είχε την πρωτοτυπία της επιλογής του επιμελητή από τους καλλιτέχνες. Το καλοκαίρι του 2009, η εικαστικός Μαριάμ Τσακιριάν, η οποία ζει και δημιουργεί στη Μάνη από το 1994, οραματίζεται και οργανώνει μία ξεχωριστή έκθεση στο Παλάτι του Μαυρομιχάλη στο Λιμένι της Αρεόπολης, με τίτλο “TerraMania” και τη συμμετοχή δεκαεπτά καλλιτεχνών. Φέτος, μετά οκτώ χρόνια, η Μαριάμ, με όλη τη φλόγα και το δυναμισμό που τη διακρίνει, επανέρχεται με μία νέα πρόταση που αντανακλά την αγάπη και το πάθος της για τη Μάνη, τα μνημεία, τη φύση, τους κατοίκους και τους καλλιτέχνες της. Συνοδοιπόρος στην ιδέα αυτή και στην οργάνωση της έκθεσης είναι ο Ηλίας Χριστόπουλος. Έχουμε λοιπόν μία τρίτη αντίστροφη επιλογή, όπου η Μαριάμ και ο Ηλίας επιλέγουν θέμα, τόπο, καλλιτέχνες και επιμελήτρια. Η συνεισφορά τους και η συστηματική, γεμάτη επαγγελματισμό δράση τους ξαφνιάζει. Για άλλη μια φορά οι καλλιτέχνες προσφέρουν μία πολιτιστική ανάσα στους κατοίκους και τους καλοκαιρινούς επισκέπτες της περιοχής, με ποιοτικό επίπεδο μιας εικαστικής δράσης. Η ειλικρινής προσφορά τους σε προτρέπει να συνεισφέρεις με την συμμετοχή σου.
Η νέα αυτή έκθεση παρουσιάζεται στο συγκρότημα Πύργων Μούρτζινων Τρουπάκιδων, στην Παλιά Καρδαμύλη του δήμου Λεύκτρου στη μεσσηνιακή Μάνη. Το συγκρότημα των Πύργων αυτών παρουσιάζει μια τυπική μανιάτικη αρχιτεκτονική, οχυρωματική κατοικία καπετάνιου της Έξω Μάνης την εποχή της Τουρκοκρατίας στην παλιά Καρδαμύλη. Η ιστορία των κτιρίων εντυπωσιάζει μιας και η ανέγερση των κτιρίων ξεκινά στα τέλη του 17ου αιώνα με προσθήκες κτιρίων έως τις αρχές του 19ου αιώνα. Επίσης, ενδιαφέρον έχει το ότι ο Παναγιώτης Τρουπάκης Μούρτζινος και ο γιός του Διονύσιος ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρείας, με δράση στην Επανάσταση του 1821. Η οικογένεια υπήρξε από τα ισχυρότερα γένη της Μάνης, τα οποία κυβέρνησαν 200 χρόνια. Από το 1967 το συγκρότημα, από δωρεά των απογόνων, της Μαρίας και της Ελένης Μπουκουβαλέα, ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο, προκειμένου να γίνει μουσείο πολιτισμικής κληρονομιάς της Μάνης.
Στην έκθεση αυτό που αποτελεί εντυπωσιακό στοιχείο είναι η αντίθεση και η «συνεύρεση» του παλιού με το καινούργιο. Το αρχιτεκτόνημα που υποδέχεται τις σύγχρονες δημιουργίες υπήρξε τέσσερις αιώνες πριν. Ο τίτλος «Μικρογραφίες» προέκυψε από τον επιλεγμένο χώρο. Η συνύπαρξη των έργων είκοσι σύγχρονων καλλιτεχνών, καθώς και οι δεσμεύσεις έκθεσης και ανάρτησης, με σεβασμό στα υπάρχοντα διατηρητέα κτίρια, επέβαλαν την επιλογή έργων μικρών διαστάσεων.
Η επιλογή των καλλιτεχνών από τη Μαριάμ στηρίζεται σε δύο παράγοντες. Από τη μία είναι οι καλλιτέχνες που έχουν σχέση με τον τόπο και την ευρύτερη περιοχή και από την άλλη είναι η πολυετής γνωριμία, φιλία που σε αρκετές περιπτώσεις φτάνει ακόμη και στην περίοδο της μαθητείας στην ΑΣΚΤ.
Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι η Μαριάμ Τσακιριάν ζει είκοσι τρία χρόνια στη Μάνη και επίσης ο Ιάκωβος Ξενάκης ζει στην Αρεόπολη της Μάνης. Η Σοφία Κλωνάρη ζει εδώ και τριάντα χρόνια στην Μεσσηνία. Οι Γιάννης Γκούζος, Γιώργος Ντέρος, Αγγελική Πολίτη, και ο Ηλίας Χριστόπουλος ζουν στην Καλαμάτα, ενώ οι Βασίλης Αναστασόπουλος, Χαρούλα Κοροπούλη, Ειρήνη Μπράττη και Κανέλλα Στασινοπούλου ζουν στην Πάτρα. Τα αδέλφια, Θοδωρής Ζαφειρόπουλος και Κατερίνα Ζαφειροπούλου γεννήθηκαν στην Καλαμάτα, ενώ κατάγονται από την Καρδαμύλλη και διατηρούν πάντα δεσμούς και δράση με τον τόπο καταγωγής τους.
Ηλικιακά, οι καλλιτέχνες έχουν μία διαφορά σαράντα ετών, μιας και οι παλαιότεροι είναι γεννημένοι τη δεκαετία του 1940 και οι νεότεροι τη δεκαετία του 1980. Έτσι ενδιαφέρον παρουσιάζει και η παρατήρηση των σπουδών των τόσο διαφορετικών γενεών. Ο Σταύρος Μπονάτσος (1945) υπήρξε μαθητής του ξεχωριστού καλλιτέχνη της γενιάς του ’30, Γιάννη Μόραλη και η Σοφία Κλωνάρη (1946) υπήρξε μαθήτρια του Νίκου Νικολάου και του Μόραλη. Η Μαριγώ Κάσση (1953) επίσης υπήρξε μαθήτρια του Νικολάου, του Μόραλη και του Λευτέρη Κανακάκι. Επίσης, πέντε γυναίκες καλλιτέχνιδες η Σπυριδούλα Πολίτη ( 1957), η Αννίτα Αργυροηλιοπούλου (1960), η Μαριάμ Τσακιριάν (1962), η Ιουλία Βεντίκου (1964), και η Άντζι Καρατζά (1966), υπήρξαν μαθήτριες του πρωτοπόρου της γενιάς του ’60, Νίκου Κεσσανλή. Από τους νεότερους, η Κανέλλα Στασινοπούλου (1985) σπούδασε στο εργαστήριο του Χρόνη Μπότσογλου, ενώ τα αδέλφια Κατερίνα Ζαφειροπούλου (1980) και Θοδωρής Ζαφειρόπουλος (1978), αρχικά αποφοίτησαν από τη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, ενώ συνέχισαν τις σπουδές τους και σε άλλα πανεπιστήμια στην Αθήνα, το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη. Τέλος ο Γιάννης Αντωνακέας (1963) υπήρξε τόσο μαθητής του Cremonini στο Παρίσι, όσο και των Κεσσανλή και Λάππα, ενώ συνέχισε τις σπουδές του και στη Νέα Υόρκη.
Οι δημιουργίες των καλλιτεχνών της έκθεσης αντανακλούν την πολυμορφία της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας, που παρατηρείται γενικότερα στη χρήση πολλών και διαφορετικών μέσων από τους σύγχρονους καλλιτέχνες, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό.
Το σημαντικότερο της έκθεσής μας είναι η αρμονική συνύπαρξη του παλιού με το καινούργιο, η συνέχεια στην τέχνη και η ευρηματική πολυμορφία στη σύγχρονη ελληνική, εικαστική δημιουργία.
Δρ. Λίνα Τσίκουτα- Δεϊμέζη, Ιστορικός τέχνης
Επιμελήτρια Εθνικής Πινακοθήκης
Υπεύθυνη συλλογών μεταπολεμικής και σύγχρονης τέχνης
